Masal Anlatıcılığı

Hikâye Anlatıcılığı Bir Sanattır!

MASAL ANLATICILIĞI

Masallar anlatım açısından dikkate alındığında anlatım esnasının yarısında anlatıcının sergilemiş olduğu bedensel ifadelerin yer aldığı görülmektedir. Bu nedenle Masal anlatımının sadece sözel ifadelerle olmaması gerekir. Masal anlatımı esnasında bir dinleyici anlatıcıyı görmediğinde de anlatım bir değer kaybetmiyor ve hâla aynı nitelikte ise bu anlatının teatral değerlerden uzak olduğu söylenebilir. Bu da edebiyata ve seslendirme boyutuna ulaşıldığını göstermektedir. Hikâyeler sözlü edebiyattan kalan ürünler olarak ifade edilebilir. Nitekim sözlü edebiyatın hâkim olduğu dönemde hikâye anlatıcılarının da çok sayıdaki kültüre yönelik bilgi sahibi olduğu söylenebilir. Masal anlatıcılığının çoğu kültürde sözlü edebiyatı ortaya koymasını sağlayan bir kültür olduğu ifade edilebilir (Ramsden ve Hollıngsworth, 2017).

Masal, düz yazı ile oluşturulan, gerçekle ilgisi bulunmayan, sunulan evreni inandırma amacı gütmeyen kısa bir anlatı türüdür. Masal kavramı Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanan Türkçe Sözlük'te “çocuklara anlatılan ve çoğu olağanüstü olayla süslenmiş bulunan ilgi çekici hikâye” olarak tanımlanmaktadır. Masallar insanoğlunun yaşadığı kültürel değişimin hafızası, toplumun kültür hazinesidir. Hazine incelendikçe toplumun dil, din, gelenek ve göreneklerindeki dönüşümü ortaya çıkmaktadır.

Bugüne kadar masal üzerine birçok tanım ve inceleme yapılmıştır. Yapılan incelemelerin çoğu metin merkezli incelemelerdir. Haliyle masal anlatıcısı, dinleyicisi ve masalların icra edildiği ortamla alakalı yapılan araştırmalar da yetersiz kalmıştır.

Her masal anlatıcısının kendine has bir anlatım tarzı vardır. Anlatıcının sesi, jest ve mimikleri, tecrübesi, yaptığı taklitleri ona özgüdür. Yaratıcılık masal anlatıcısının tecrübesi ile alakalıdır. Sonuç olarak masal anlatıcılarının belli bir tipolojisi yoktur. Saim Sakaoğlu, herkesin masal anlatıcısı olamayacağını tüm masalları bilmenin ayrı bir şey, iyi bir masal anlatıcısı olmanın ayrı bir şey olduğunu söyler. Her masalın kendi içerisinde anlatım zorluğu vardır. Bunu aşabilmek yetenek ister.

Masal anlatıcıları meddahlar gibi usta çırak ilişkisiyle yetişmez. Sözlü gelenek içinde dinledikleri masalları anlatarak öğrenirler. Sözlü kültürün önemli bir parçası olan masallar canlı birer metinlerdir. Canlılık, dinleyen ile anlatan arasında sağlanmakta ve kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Masal anlatıcıları, yetiştikleri ortama, kıyafet seçimine, dini inançlarına, eğitimlerine, masalları öğrenme ve aktarma biçimlerine, aktarılan mekânın seçimine göre değerlendirilir. Geleneksel masal anlatıcılarından farklı olarak günümüzde modern masal anlatıcıları vardır.

ANLATIMDA ETKİLİ İLETİŞİMİN ANLAMI

Toplumda meydana gelen değişimlerden etkilenerek bir yanıt oluşturma olgusu yalnızca insana özgü bir yetenektir. Dil aktarımı kalıtım yoluyla değil toplum içerisinde öğrenilerek sağlanmaktadır.

Birey içinde bulunduğu ortamın varlığını sürdürebilmesi için iletişim kurarak sosyal bir varlık haline dönüşür. İletişimi etkin kılmak aktarılmak istenen duygu, düşünce ve isteklerin belli kurallar çerçevesinde alıcı tarafa yansıtılmasıyla mümkündür.

Anlatıcı tarafından alıcıya verilmek istenen mesajın olabildiğince net ve en kısa sürede iletilmesi etkili iletişim olarak tanımlanmaktadır. İleti sahibi olan kaynağın duygu ve düşüncelerini doğru bir masal aracılığıyla aktarması seyirciyle olan iletişimin başlamasının en temel unsurudur. Anlatıcının, sözel ve bedensel becerilerinin sosyal boyutta anlam kazanması için etkin iletişim becerilerine sahip olması gerekmektedir.

Etkili iletişim sürecinin tamamlanması için masalcı ve dinleyici arasında karşılıklı uyum ortamı oluşturulmalıdır. Masalı anlatan kişi mesajı oluştururken ki üslubu ve tavrı alınacak geri bildirimin yönünü belirlemektedir. Etkili iletişimin yedi temel unsuru bulunmaktadır. Bunlar; gönderici, alıcı, ileti, kanal, ortam, geri bildirim ve hedeftir.

ANLATICILIKTA ETKİLİ İLETİŞİM ÖGELERİ

1. Anlatıcı ve Masalı: İletiyi oluşturan ve iletişim sürecini başlatan ilk kişi veya gruplardır.

2. Dinleyici: Oluşturulan iletinin ulaştırılmak istendiği kişi veya gruplardır.

3. Masal ve Mesaj: Göndericinin hedefe aktarmak istediği duygu, düşünce ve isteklerdir.

4. Anlatı zemini: Göndericinin, iletiyi gönderirken kullandığı araç veya yöntemdir.

5. Bağlam (Ortam): İletişim unsurlarından oluşan iletişimin gerçekleştiği ortamdır.

6. Dönüt (Geri Bildirim): Dinleyicinin, mesajın kaynağına verdiği her türlü yanıt ve tepkilerdir. Göndericinin mesajı alınır ve tepkide bulunulur. Oluşturulan yanıt uygun bir kanalla kaynağa gönderilir.

7. Hedef: Anlatıcının masalı gerek yazı, resim veya objelerle oluşturup sunması.

BEDEN DİLİ – SES VE SÖZ DİZGESİ

Anlatıcının dinleyici ile olan iletişimde beden dili %60, ses tonu %30, kelimeler %10 önem taşır. Anlatıcı dinleyici olan ilişkisi içinde her zaman pozitif olmalıdır , olaylara olumlu yönden bakmak çok önemlidir. Böylece dinleyici ile olan ilişkisi arasında etkili bir iletişim kurulması sağlanır.

YÜZ : Canlı olun. Mümkün olduğunca gülün.

GÖZ : İnsanların yüzüne bakın. Konuşurken gözlerinizi kaçırmayın.

Mesajları vermesini sağlamalısınız. Ellerin kenetlenmesi, kolların

Kavuşturulması, ellerinizin çene hizasında olması durumlarından kaçının.

Aşırıya kaçmadan jestlerinizi kullanın.

BAŞ HAREKETLERİ : Karşınızdaki konuşurken başınızı ara sıra aşağı yukarı hareket ettirerek onu dinlediğinizi ve anladığınızı belli edin.

DURUŞ : Sizinle konuşan insanlara bakın. Mümkün olduğu kadar çok kişiye ara sıra da olsa bakmaya çalışın.

TEMAS : Bazı durumlarda yaşı küçüklerle, aynı cins ve sizden daha alt statüde olanlarla bedensel temas kurun.

KONUŞMA : Ses tonu çok önemlidir. Anlatımlarda çok fazla yabancı kelimeleri kullanarak konuşmayın, eğer hikayede dinleyicinin anlamadığı kelimeler varsa tatlı dille açıklayın. Dinleyici ile masalın kurgusuna çok fazla doğaçlama eklemeden eşit miktarda anlatıma konuşmaya dikkat edin.

TOPLULUK ÖNÜNDE KONUŞMA

Topluluk önünde konuşmak deneyimli ya da deneyimsiz birçok kişi için oldukça zor bir konu. “Kendimi doğru ifade edemezsem”, “Ya rezil olursam” gibi endişeler nedeniyle pek çok kişi toplum önünde konuşmaktan çekinir. Ancak bu korkunuz profesyonel hayatınızda sizin bir adım geride kalmanıza neden olmamalı. Bunun için de yapılabilecek küçük çalışmalar var.

Organize olun

Toplum önünde masal anlatırken akıcı bir şekilde konuşabilmek için öncelikle ön hazırlık yapın. Hiçbir şey iyi bir masal anlatımı için yapacağınız hazırlıktan daha önemli değildir. Organize olun ve anlatımınızda değinmek istediğiniz anahtar kelimelerin tamamını eğer ilk defa anlatacaksanız bir kağıda yazın ve masal metninizi hazırlayın. Anlatım esnasında ise anahtar kelimelerinize bakarak konuşmanızı yapın. Masal anlatımını metinden okumak hem daha çok stres yapmanıza hem de dinleyiciler açısından sıkıcı bir anlatım yapmanıza neden olur.

Alışkanlıklarınızdan kurtulun

Masalı anlatırken “ııııı”, “eee” gibi sesler çıkarmak, günlük hayatta en yaygın yapılan hataları sunmak demektir. Eğer anlatım esnasında sürekli olarak bu tarz şeylere ihtiyaç duyuyorsanız, daha yavaş konuşarak ve bolca pratik yaparak bu sorunu aşabilirsiniz. Burada önemli olan bir sonraki sözcüğün ne olacağını düşünmek için kendinize vakit tanımanızdır.

Anlatım ritmini yakalayın

Masal anlatımında muhakkak bir ritim yakalamaya çalışın. Masal metninizi oluştururken doğaçlamaya yönelecekseniz çok uzun olan cümleler kurmaktan kaçının. Masal örgüsünden sapmadan kısa ve net cümleler kurun, etkileyici bir anlatım için de kilit noktaları arada tekrarlayın. Bir sonraki konu başlığına geçmeden önce es verin ve masalınıza öyle devam edin. İyi bir masal anlatımı için ayrıca nefes alıp verişinizi kontrol edin. Nefes alışınız ile anlatım ritminizin uyumlu olması konuşmanızı istediğiniz bir şekilde olmasına yardımcı olur.

Prova yapın

Masal anlatım pratiğini aynanın karşısında yapmanız, yaptığınız hataları görmenize böylelikle de hatalarınızı düzeltmenize imkan verir. Aynanın karşısındayken yüz ifadenize, duruşunuza, el-kol hareketlerinize dikkat edin. Anlatım esnasında sakin bir tavır takınmanızın ve nazik ifadelerde bulunmanızın dinleyiciler açısından daha etkileyici olacağını unutmayın.

Sesinizi kaydedin

Anlatımda konuşmalarınıza kendinizi verin ve en başından en sonuna kadar masal anlatımınızı telefonunuza ya da kameranıza kaydedin. Sonrasında ise konuşmanızı izleyin ya da dinleyin. Bu süreçte nasıl daha iyi bir anlatım ritmi yakalayabileceğinize dair notlar alın. Bazı insanlar kendileri dinlemeyi ya da izlemeyi sevmez. Ancak sesinizin tonuna veya kameradaki görüntünüze alışmak daha iyi bir masal anlatmanıza ve dinleyici ile daha iyi bir diyalog kurmanızı sağlar.

Sevdiklerinizin karşısına geçin

Masal anlatımınızı eşinizin, ailenizin, arkadaşlarınızın karşısında yapın. Anlatımınızı sevdiklerinizin karşısında yapmanız hem sakinleşmenizi hem de deneyim kazanmanızı sağlar. Ayrıca sevdiklerinizden alacağınız geri bildirimler ise daha iyi bir anlatıcı olma yolunda önemli bir katkı sağlar.

Dinleyici kitlesine odaklanmayın

İlk zamanlarda Masalı anlatırken dinleyici kitlenize odaklanmanız yapacağınız en kötü hamle olabilir. Unutmayın ki telefonuyla ilgilenen ve esneyen kişiler her etkinlikte olur. Bu durumun sizin anlatıcılığınızdan kaynaklandığını düşünmeyin. Bu nedenle tamamen izleyiciye odaklanmak yerine sizi dikkatle dinleyenlerle sürekli göz teması kurun. Bu durum heyecanınızı bastırmanızı sağlar. Ancak yoğun stres içindeyseniz, tamamen masalınıza odaklanın ve izleyici reaksiyonlarını görmezden gelin. Dinleyiciye odaklanmanızın böylesi bir durumda sizin daha da strese girmenize neden olabileceğini unutmayın.

Enerjinizi yönetin

Dinleyiciler karşısında beğenilmeme korkusu yaşamak ya da herhangi bir aksiliğin olacağını düşünmek masal anlatıcılarının yaşadığı korkular arasında yer alır. Bunları düşünmek yerine negatif enerjinizi pozitif enerjiye çevirmeyi öğrenin. Gergin olmanın adrenalinin bir diğer şekil olduğunu unutmayın ve bu duygunuzu etkileyici bir masal anlatabilmek için kullanın.

KONUŞMA ORGANLARI (DİYAFRAM, NEFESİ KULLANMA)

‘Diyafram, Nefeste En Etkili Kastır’

Güzel konuşmanın en önemli adımlarından birinin doğru nefes almak olduğunu vurgulayan Seda Çapçı, “İyi konuşmalar yapabilmek için iyi bir nefes alıp verme tekniğine sahip olmamız gerekir. Yaşam içinde sürekli nefes alıp veririz. Nefes alıp verirken bunu nasıl yaptığımızı düşünmeyiz. Ama topluluk karşısında konuşmalar yapıyorsanız alıştırmalarla nefesinizi geliştirmeniz gerekir. Diksiyon eğitimlerinin bir parçası da aslında nefes egzersizleridir. Doğru nefesten bahsettiğimiz zaman, diyafram nefesi en önemli husustur. Diyafram, nefes alıp verme esnasında kullanılan en etkili kastır. Her canlı doğar doğmaz diyafram nefesi almaya başlar. Üst nefes yani göğüsten aldığımız nefes yanlış nefestir. Şu an çoğumuz yanlış nefes alıyoruz. Diyafram nefesini kullanmak, konuşmada rahatlığı ve akıcılığı da beraberinde getirir” dedi.

Nefes Egzersizleri Yapın!

Doğru nefes almanın konuşma esnasındaki heyecanın da önüne geçeceğini ifade eden Çapçı, “Diyafram kası, konuşma sırasında ihtiyacımız olan bol havayı sağlar. Aynı zamanda kullandığımız havayı hızlıca tüketmeyip yavaş yavaş dolayısıyla kontrollü kullanmamıza yardımcı olur. Diyafram nefesinin sağladığı etki, bir konuşma sırasında belki de en fazla ihtiyacımız olan şeydir. Doğru kullanılan nefes konuşmayı tekdüzelikten kurtarır. Ayrıca sözcükleri oluşturan seslerin iyi boğumlanmasını ve konuşmamızın anlaşılmasında da doğru nefes almayı bilmek çok etkilidir. Gerçekleştirdiğimiz nefes egzersizlerinizin doğru ve etkili şekilde konuşmanıza katkısı muhakkak olacaktır” diye konuştu.

ANLATICININ SAHİP OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

DOĞRU NEFES

• Diyafram

• Nefesi kontrol edebilme

SESİN UYGUNLUĞU VE TONU

• Sert, tiz ve monoton olmama

• Ses değişikleri yapabilme

• Duyguyu aktarabilme

• Taklit yapabilme

DİKSİYON

• Açık, net ve anlaşılır

• Dilbilgisi

• Telaffuz hataları yapmama

• Yöre ağzı kullanabilme

• Diksiyon çalışmaları

DİL

• Yalın bir dil kullanma

• Anadile hâkim olma

• Sade bir anlatım yapabilme

• Okuryazarlık becerisinin gelişmiş olması

ÖN HAZIRLIK

• Tekerleme okuma

• Masalı tekrar tekrar anlatma

• Ses kayıtları yapıp dinleme

• Sıra dışı düşündürmeye yöneltecek anlatım

• Dil egzersizleri

• Ses tonu ve vurgu çalışma

• Materyalleri tamamlama

• Grubun oturma düzenini planlama

ANLATIM ESNASI

• Dikkati masala çekebilme

• Rahat olma ve endişe içinde olmama

• Dinleyici ile iletişim kurabilme

• Dinleyiciyi olayın içine çekebilme

• Masaldaki atmosferi yaşatabilme

• ‘‘eee, ıııı’’ gibi duraksamalar yapmama

• Masal anlatılan ortamı kullanabilme

• Uygun materyal seçebilme

GENİŞ KELİME HAZİNESİ

• Doğru sözcüklerin seçilebilmesi

• Nüansları ayırt edebilme

• Kavram yanılgılarına engel olma

• Sözcük bilgisi

YAŞ GRUBUNA UYGUN KELİMELER

• Doğru masalın seçilmesi

• Anlaşılmayan kavramaların kullanılmaması

• Masal esnasında açıklama gerektiren kavramlar Kullanmama

DIŞ GÖRÜNÜM

• Rahat olma,

• Masalı yaşayabilme,

• Abartıdan uzak olma

• Dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak olma

JEST VE MİMİKLER

• Derinlik ve canlılık katma

• Dramatizasyondan yapılmamalı

• Sade anlatım

• Masalı mimiklerinde yaşayabilme

GÖZLEM YAPABİLME

• İlginin dağılmasını engelleme

• İlgiyi kendinde tutabilme

• Göz teması kurabilme

DİNLEYİCİ GRUBU TANIYABİLME

• Masal ve dinleyici grubunun uygunluğu

• Masalın gelişim dönemlerine uyguluğu

• Masalın dilinin ve anlatımın gruba göre belirlenmesi

DEĞER AKTARIMINI ÖNEMSEME

• Ahlak, sevgi, adalet gibi değerlerle ilgili masallar seçebilme

• Masal sonrasında sorularda değerleri hatırlatabilme

• Dürüstlük, cesaret, çalışkanlık, mertlik gibi erdemler

• Farkındalık oluşturabilme

MASALIN İÇERİĞİNE HÂKİM OLMA

• Anlatım için

• Dinleyiciye uygunluğu belirlemek için

• Masal sonrası soruları hazırlayabilmek için

GELİŞMİŞ SORU SORMA BECERİSİ

• Masalın içeriğine yönelik sorular sorabilme

• Dinleyicilerin hayal gücünü canlandırabilme

• Doğru yere dikkati odaklayabilme

• Eleştirel düşünme becerilerini geliştirme

• Sıra dışı düşünmelerini sağlama

• Dinleme becerisini geliştirme

GENEL KÜLTÜRE SAHİP OLMA

• Edebî eserleri bilme

• Masal yazabilme

• Dinleyici grubun kültürünü bilme

• Masalın geldiği kültürü bilme

• Masal geleneğine hâkim olma

EĞLENCELİ ANLATIM

• Hoş vakit geçirme

• Öğretirken eğlendirebilme

• Sıkıcı olmama

KİŞİSEL GELİŞİM

• Özgüveni yüksek

• Hayata bakış açısının genişliği

• Kendini ifade edebile

MASAL ANLATIRKEN

OYUNCULUK TEKNİKLERİ NASIL KULLANILIR

Masal anlatırken oyunculuk tekniklerini kullanmak, hikâyeyi daha etkileyici ve unutulmaz hâle getirir. İşte kullanabileceğin bazı oyunculuk teknikleri:

1. BEDEN DİLİ VE JESTLER

Karakterleri canlandırırken bedenini kullan. Büyük hareketler yaparak çocukları ve izleyiciyi içine çeken bir anlatım yarat.
Karakterlerin yaşına ve ruh hâline uygun duruş ve jestler sergile. Örneğin, yaşlı bir karakter için eğilerek yürü, bir çocuk karakteri canlandırırken daha enerjik hareket et.

Masal anlatıcılığında beden dili ve jestler, izleyicinin hayal gücünü harekete geçirir ve onları hikâyeye daha fazla dahil eder. Özellikle meddah sanatında, anlatıcının bedeni ve yüzü bir sahne gibidir; her karakterin ve olayın hissedilmesini sağlar. İşte nasıl etkili kullanabileceğinle ilgili detaylar:

Büyük Hareketler Kullan

Masal anlatırken küçük ve kısıtlı hareketler yerine büyük jestler yaparak izleyiciyi daha fazla etkileyebilirsin.
Özellikle çocuklar için anlatım yapıyorsan, ellerini kollarını açık kullan, abartılı jestlerle sahneyi canlandır.
Örneğin, bir devin yürüyüşünü anlatırken kollarını geniş aç, ayaklarını yere güçlü bas, devin ağırlığını hissettir.

Karakterlerin Yaşına ve Ruh Hâline Uygun Duruş Sergile

Masalın içindeki karakterler yaşlı, genç, korkak, cesur veya neşeli olabilir. Bunları anlatırken, onları yalnızca sözlerle değil, bedeninle de anlatmalısın:

Yaşlı bir karakter:
- Hafif kambur dur, yavaş ve titrek adımlarla yürü.
- Ellerinle sırtını tutarak yürüyebilir veya bir baston varmış gibi yapabilirsin.
- Gözlerini kısarak ve zor duyuyormuş gibi davranarak izleyiciyi güldürebilirsin.
Çocuk karakter:
- Daha hızlı hareket et, zıpla, ellerini sallayarak koşuyormuş gibi yap.
- Heyecanlı olduğunda ellerini yüzüne götür veya şaşkın bir şekilde gözlerini kocaman aç.
Cesur bir kahraman:
- Göğsünü dik tut, sert adımlarla yürü.
- Omuzlarını geniş göster ve kendinden emin bir tavır takın.
- Kılıç sallıyormuş gibi yap veya bir kahraman gibi selam ver.
Korkak bir karakter:
- Omuzlarını içeri çek, vücudunu küçült.
- Sanki her an kaçacakmış gibi tedirgin hareketler yap.
- Ellerini ağzına götür, ürkek gözlerle etrafa bak.

Eller ve Kollar ile Anlatımı Zenginleştir

Beden dilinde eller çok önemlidir. Ellerini sadece konuşurken değil, hikâyeyi resmetmek için kullanmalısın:

Gözlerini ellerinle kapatarak korkuyu gösterebilirsin.
Bir kuş uçuyormuş gibi ellerini kanat gibi sallayabilirsin.
Bir kapıyı açıyormuş gibi yapıp sahneye yeni bir karakter getiriyormuş hissi verebilirsin.

Mekânı ve Eşyaları Hayali Olarak Kullan

Eğer karakter bir kapı açıyorsa, gerçekten varmış gibi kolunu kaldır ve açma hareketi yap.
Bir ormanda yürüyorsa, dalları aralıyor gibi ellerinle hareketler yap.
Bir çuval taşıyorsa, ağır bir yük taşıyormuş gibi belini eğ ve omzuna koyuyormuş gibi yap.

Bu teknikler, izleyicinin masalın içine girmesini sağlar ve onları hikâyenin bir parçası yapar. Meddah olarak zaten anlatımı bedeninle destekliyorsun ama belki daha önce denemediğin yeni hareketler ekleyerek anlatımını daha da etkili hâle getirebilirsin!

2. MİMİK KULLANIMI

Yüz ifadelerinle duyguları net bir şekilde göster.
Korku, şaşkınlık, mutluluk gibi hisleri abartılı ama doğal şekilde yansıt.

Mimikler, masal anlatıcılığında en önemli unsurlardan biridir. Yüz ifadelerinle duyguları güçlü bir şekilde göstererek izleyiciyi hikâyeye çekebilir, karakterleri canlandırabilir ve anlatımı daha etkileyici hale getirebilirsin. Özellikle meddah sanatında, mimikler seyirciyle güçlü bir bağ kurmana yardımcı olur.

Yüz İfadelerinle Duyguları Net Bir Şekilde Göster

Masal anlatırken her duygu, yüzüne yansımalı. Bunu yaparken abartıya kaçmadan, doğal ama belirgin ifadeler kullanmalısın.

📌 Örnek Duygular ve Mimik Kullanımı:

Mutluluk:
Gözlerini hafifçe kıs, kaşlarını yukarı kaldır ve gülümse.
Sevinç dolu anlarda dişlerin görünecek şekilde büyük bir gülümseme yapabilirsin.
Şaşkınlık:
Gözlerini kocaman aç, kaşlarını yukarı kaldır.
Ağzını hafifçe aralayarak “Vay canına!” hissini ver.
Korku:
Gözlerini büyüt, kaşlarını yukarı kaldır ve dudaklarını titret.
Başını biraz geriye çekerek korkuyu artırabilirsin.
Üzüntü:
Kaşlarını ortada birleştirerek aşağı doğru çek.
Dudaklarını bükerek üzgün bir ifade oluştur.
Öfke:
Kaşlarını çat, gözlerini kıs.
Dudaklarını sık ve hafifçe dişlerini göstererek konuş.

Korku, Şaşkınlık, Mutluluk Gibi Hisleri Abartılı Ama Doğal Şekilde Yansıt

Çocuklara anlatırken veya sahnede anlatım yaparken mimiklerini biraz daha belirgin ve büyük kullanmalısın. Çünkü büyük ifadeler izleyiciye daha iyi geçer.

Ancak çok fazla abartı yaparsan sahte durabilir. Bunun yerine dengeyi koruyarak gerçekçi bir his yaratmalısın.

ÖRNEK SENARYO:
Masalda bir ormanda yürüyorsun ve aniden bir kurt sesi duyuyorsun.

İlk önce şaşkınlık ifadesi yap: Gözlerini büyüt, kaşlarını yukarı kaldır, ağzını hafifçe aç.
Sonra korku ekle: Gözlerini daha da büyüt, ağzını açık tut ve hafifçe titrek nefes al.
Arkadan bir kahraman gelip seni kurtardığında, birden rahatlama ve mutluluk ifadesine geç: Derin bir nefes al, gülümse ve kaşlarını normale döndür.

Bu tür hızlı geçişler, masalın dinamik ve etkileyici olmasını sağlar.

Karakterlere Göre Mimik Kullanımı

Masal içindeki karakterleri ayırt etmek için yüz ifadelerini değiştirebilirsin.

Bilge bir karakter: Hafifçe gözlerini kıs, dudaklarını kapalı tutarak düşünceli bir ifade oluştur.
Yaramaz bir çocuk: Kaşlarını yukarı kaldır, hafif bir gülümseme yap, gözlerini sağa sola hareket ettir.
Kötü karakter: Kaşlarını çat, gözlerini kıs, dudaklarını büzerek sinsice gülümse.

Mimiklerin net, anlaşılır ve karakterin ruhuna uygun olması, seyircinin karakterleri daha iyi anlamasını sağlar.

3. SES KULLANIMI VE TONLAMA

Farklı karakterlere farklı sesler vererek anlatımı canlandır.
Masalın duygusal akışına göre ses tonunu yükseltip alçaltarak dramatik etki yarat.
Diyalogları canlandırırken hızlı-konuşan, kısık sesli ya da tok sesli karakterler oluşturabilirsin.

Ses kullanımı ve tonlama, meddah sanatında hikâyeye derinlik kazandıran en önemli unsurlardan biridir. İşte nasıl uygulanabileceğine dair detaylı bir açıklama:

Farklı Karakterlere Farklı Sesler Verme

Meddah, tek başına bir sahnede birçok karakteri canlandırır. Bunu yaparken her karakterin kendine özgü bir sesi olmalıdır. Örneğin:

Yaşlı bir bilge: Yavaş, ağır ve tok bir sesle konuşabilir.
Çocuk karakter: İnce, neşeli ve hareketli bir ses tonuyla anlatılabilir.
Kurnaz bir tüccar: Hızlı konuşan, hafif burundan gelen bir ton kullanılabilir.
Korkmuş veya çekingen bir karakter: Kısık sesle, kekemelik veya titrek bir konuşma eklenebilir.

Bu çeşitlilik, izleyicinin karakterleri birbirinden ayırt etmesini ve hikâyeye daha fazla bağlanmasını sağlar.

Duygusal Akışa Göre Ses Tonunu Değiştirme

Hikâyenin temposuna ve duygusal yapısına göre ses tonunu yükseltip alçaltmak önemlidir:

Gerilimli bir sahnede: Sesi alçaltıp yavaş konuşarak izleyiciyi merak içinde tutabilirsin.
Coşkulu bir olayda: Sesi yükseltip heyecanlı bir ritim kullanarak sahneyi canlandırabilirsin.
Üzgün bir sahnede: Daha yumuşak ve hüzünlü bir tonla anlatımı derinleştirebilirsin.

Diyalogları Canlandırma Teknikleri

Bir meddah, hikâye içindeki diyalogları canlandırırken her karaktere özgü bir konuşma tarzı geliştirmelidir. Örneğin:

Hızlı konuşan bir karakter: Cümleleri peş peşe sıralayıp soluksuz anlatabilir.
Derin, tok sesli bir kahraman: Ağır ve vurgulu bir şekilde konuşarak karizmatik bir hava katabilir.
Fısıldayan, şüpheli bir karakter: Anlatımı yavaşlatıp sesini kısarak gizem duygusunu artırabilir.

4. GÖZ TEMASI

İzleyiciyle göz teması kurarak onları hikâyenin içine çek.
Önemli anlarda bir noktaya odaklanarak gizemli veya heyecanlı bir hava yaratabilirsin.

Göz Teması masal anlatımında son derece güçlü bir araçtır çünkü izleyicilerin dikkatini ve duygusal bağını doğrudan etkiler. İşte göz teması kullanırken izleyebileceğin bazı teknikler:

İzleyiciye Doğrudan Göz Teması Kurmak

Etkileşim: İzleyiciyle göz teması kurarak, onlara hikâyenin bir parçası olduklarını hissettirebilirsin. Bu, onların dikkatini anında çekebilir.
Örnek: "Ve o an, cesur kahraman, dağın zirvesinde, büyük bir kararın eşiğindeydi..." Bu cümleyi söylerken, izleyicilerin gözlerinin içine bakarak onlara kahramanın duygusal halini ve kararın önemini hissettirebilirsin.

Duygusal Bağ Kurma İçin Göz Teması

Etkileşim: İzleyicilerin duygusal bir bağ kurmalarını istiyorsan, özellikle duygusal anlarda göz teması çok etkilidir. Masalın kahramanlarıyla empati kurmalarına yardımcı olur.
Örnek: "Ve o an, cesur prensesin gözlerinden yaşlar süzüldü... O kadar üzgündü ki... (göz teması kurarak) Hadi, hep birlikte prensesin acısını hissedelim. Kimse yalnız kalmamalı, değil mi?"
Burada göz teması, izleyicilerin duygusal olarak etkilenmesini sağlar.

Gerilimli ve Gizemli Anlarda Göz Teması

Etkileşim: Özellikle gerilimli ve gizemli sahnelerde, izleyicinin ne olduğunu anlaması için dikkatlerini yoğunlaştırman gerekebilir. Bunu göz temasıyla sağlayabilirsin.
Örnek: "Ve derin gecenin karanlığında, bir ses duyuldu... (gözlerini kısarak ve izleyicilerin gözlerine bakarak) Ama kimse o sesi tam olarak tanımlayamıyordu... Acaba kim ya da ne oluyordu?"
Bu tür bir teknik, izleyicilerin merakını arttırır ve onları daha fazla dikkatli olmaya zorlar.

Duygusal Dönüm Noktalarında Göz Teması

Etkileşim: Masalda önemli bir dönüm noktasına geldiğinde, göz teması kullanarak hikayenin bu kritik anını vurgulayabilirsin.
Örnek: "Kötü cadı, büyüsünü bitirip kahramanımıza doğru yaklaşırken, ona 'bunu durduramayacaksın!' diye haykırdı. (göz teması kurarak, biraz duraklayıp) Ama kahramanımız ne yapacaktı? Bu korku ona engel olabilecek miydi?"
Burada göz teması, izleyicinin merakını artırır ve gerilimli atmosferi güçlendirir.

Sahneye Derinlik Katmak İçin Göz Teması

Etkileşim: Hikâyedeki bir karakterin içsel dünyasını veya yaşadığı değişimi izleyiciye aktarmak için göz teması kullanabilirsin.
Örnek: "Ve o an, masaldaki en genç kahraman, hayatta ilk kez yalnız kalmıştı. (göz teması kurarak, duygusal olarak) O kadar korkuyordu ki, her şeyin sonu gibi hissediyordu..."
Burada göz teması, izleyicilerin o anı daha derin bir şekilde hissetmesini sağlar.

5. DUYGUSAL BAĞ KURMA

Masalın ana mesajını ve duygusunu içselleştirerek anlat.
İzleyicinin hislerini yönlendirmek için ses ve beden dilini kullan.

Duygusal Bağ Kurma masal anlatıcılığında en önemli unsurlardan biridir çünkü izleyiciyi hikâyeye çeker ve onlarla güçlü bir etkileşim kurmanı sağlar. Bunu başarmak için şu teknikleri kullanabilirsin:

Masalın Ana Mesajını İçselleştir

Anlatacağın masalın ana fikrini, vermek istediği duyguyu önce kendin anlamalısın. Örneğin, eğer masal dostluk üzerineyse, anlatırken o sıcaklığı hissetmelisin.
Masalın içindeki karakterlerin duygularını gerçekten hissedersen, bu izleyiciye daha samimi geçer.
Masalın sonunda vermek istediğin mesajı vurgulamak için anlatımın genel akışına uygun bir duygu yoğunluğu oluştur.

Sesini ve Tonlamanı Duygulara Göre Kullan

Neşeli bir sahnede sesin daha canlı, yüksek ve enerjik olabilir.
Hüzünlü bir sahnede sesi alçaltıp yavaşlatmak, izleyicide empati yaratır.
Gergin ya da korkutucu bir sahnede sesi fısıldayarak anlatmak ya da ani yükseltmek gerilimi artırır.
Heyecanlı bir sahnede anlatım hızını biraz artırabilir, kelimeleri vurgulu kullanabilirsin.

Beden Dilinle Destekle

Bir karakterin üzgün olduğu sahnede omuzlarını düşürmek, başını eğmek gibi hareketlerle bunu gösterebilirsin.
Korku veya şaşkınlık anlarında gözlerini büyütüp bir adım geri çekilerek izleyiciye o duyguyu geçirebilirsin.
Sevinçli anlarda kollarını açmak, hafifçe zıplamak, gülümsemek anlatımı güçlendirir.

İzleyiciyi Hikâyenin İçine Çek

Seyirciyle göz teması kurarak onlara sanki masalın içindeymiş gibi hissettir.
Onlara sorular sorarak veya tepkilerini alarak masalı interaktif hâle getir.
Bazı bölümlerde sessiz kalıp sadece mimiklerinle bir duygu yaratabilir, sonra konuşmaya devam ederek merak duygusunu artırabilirsin.

6. RİTM VE TEMPO

Hikâyenin akışına göre anlatım hızını değiştir.
Gerilimli sahnelerde yavaş konuş, heyecanlı bölümlerde hızlan.

Ritim ve Tempo Kullanımı

Masal anlatıcılığında ritim ve tempo, izleyicinin dikkatini canlı tutmanın en önemli yollarından biridir. Eğer her şeyi aynı hızda ve monoton bir şekilde anlatırsan, dinleyiciler ilgisini kaybedebilir. Ancak hikâyenin akışına göre hızlanıp yavaşlarsan, dinleyiciyi etkileyebilir, duygularını yönlendirebilir ve anlatımı çok daha sürükleyici hale getirebilirsin.

Hikâyenin Akışına Göre Anlatım Hızını Değiştir

Masalda her an aynı hızda konuşmamalısın. Heyecanlı sahnelerde hızlanmalı, gerilimli veya duygusal sahnelerde yavaşlamalısın.

ÖRNEK:

Macera Başlarken – Normal Tempo
"Bir zamanlar uzak bir köyde, cesur bir çocuk yaşarmış..."
(Sakin ve doğal bir hızda anlat.)

Heyecanlı Bir An – Hızlan
"Birdenbire rüzgar şiddetlendi, yapraklar savrulmaya başladı, çocuk arkasına bile bakmadan koşuyordu!"
(Bu sahnede tempoyu artırarak dinleyiciye hareket hissi verebilirsin.)

Gerilim Anı – Yavaşla ve Bekletmeler Kullan
"Kapının arkasında bir şey vardı… (Kısa bir duraksama) Çok hafif bir ses duyuldu... (Daha da yavaşla) Birisi orada mıydı?"
(Yavaş konuşarak dinleyicinin gerilimini artır.)

Büyük Bir Olay – Tempo Patlaması
"Ve işte o an, BAM! Kapı ardına kadar açıldı ve..."
(Bu anı birden hızlandırarak dramatik bir etki yaratabilirsin.)

Bu şekilde anlatım hızını bilinçli olarak değiştirerek dinleyiciyi hikâyenin içine çekebilirsin.

Gerilimli Sahnelerde Yavaş Konuş, Heyecanlı Bölümlerde Hızlan

Gerilimli sahnelerde:

Daha sessiz ve yavaş konuş.
Kelime aralarında duraksamalar yap (sanki bir sır veriyormuş gibi).
Sesini hafifçe kıs, dinleyiciyi pür dikkat kesilmeye teşvik et.
Heyecanlı bölümlerde:

Hızlan, kısa cümleler kullan.
Ses tonunu yükselt, daha coşkulu ol.
Gerektiğinde nefes bile almıyormuşsun gibi konuşarak gerginliği artır.

ÖRNEK:
"Çocuk mağarada bir ışık gördü… Çok yavaş ilerledi… (Duraksama) Işık birden kayboldu!" (Burada sesin düşük ve yavaş.)
"Tam geri dönecekti ki... (Duraksama) BİR EL ONUN OMZUNA DOKUNDU!" (Bu noktada birden hızlanarak ve sesini yükselterek anlatırsan dinleyiciyi şaşırtırsın.)

Tempo ile Duygu Kontrolü

Komik bölümlerde: Orta hızlı, doğal bir akış kullan.
Korkutucu bölümlerde: Yavaş ve alçak sesle konuş, vurucu anlarda birden hızlan.
Aksiyon sahnelerinde: Hızlı, kesik ve enerjik konuşarak sahnenin hareketliliğini yansıt.
Duygusal sahnelerde: Hafif titrek bir sesle ve yavaşça konuşarak duygu yoğunluğunu artır.

7. DOĞAÇLAMA VE ETKİLEŞİM

Anlatım sırasında izleyicilerle etkileşime gir, bazen onlara sorular sor.
Küçük doğaçlamalar yaparak anlatımı daha doğal hâle getir.

Masal anlatıcılığında doğaçlama ve izleyiciyle etkileşim kurmak, anlatımı daha canlı, eğlenceli ve akılda kalıcı hale getirir. Anlatıcı olarak dinleyicileri sadece birer izleyici olarak değil, masalın bir parçası olarak görmelisin. Bu şekilde onları hikâyeye daha fazla dahil edebilir, anlatımı daha akıcı ve etkileyici hale getirebilirsin.

Anlatım Sırasında İzleyicilerle Etkileşime Gir, Bazen Onlara Sorular Sor

İzleyicilerle etkileşime girerek onların ilgisini canlı tutabilir ve hikâyeye dahil olmalarını sağlayabilirsin. Özellikle çocuklara masal anlatırken, soru-cevap yöntemiyle onların hayal gücünü harekete geçirebilirsin.

ÖRNEK SORU TÜRLERİ:

Tahmin Ettirme: “Sizce kahraman ne yapacak? Şimdi hangi kapıyı açmalı?”

Duygu Hissi Sorma: “Eğer sen bu karakter olsaydın, burada korkar mıydın?”

Rol Verme: “Ejderha kükredi! Hadi hep birlikte onun sesini çıkaralım!”

Alternatif Senaryo Üretme: “Sizce bu masalın farklı bir sonu olabilir mi?”

Bu tür sorular izleyiciyi aktif katılımcı haline getirerek anlatımı sıradan bir dinleme deneyiminden oyunlu, interaktif bir maceraya dönüştürür.

Küçük Doğaçlamalar Yaparak Anlatımı Daha Doğal Hâle Getir

Doğaçlama, anlatıcının anlık olarak yeni fikirler eklemesi ve hikâyeyi canlı tutmasıdır. Masal anlatırken kendini senaryoya tamamen bağlı hissetmek zorunda değilsin! Ortama, izleyicinin tepkisine ve hikâyenin akışına göre küçük değişiklikler yapabilirsin.

DOĞAÇLAMA TEKNİKLERİ:

Kelimelerle Oynama: Hikâyeye ek olarak farklı ses efektleri veya mizahi unsurlar ekleyebilirsin. Örneğin, "Ve prenses uyandı… Ama nasıl uyandı biliyor musunuz? (Duraksama) Böyle: ‘Ayyyyy çok uyumuşum!’ diye esneyerek!"

Durumlara Anlık Tepki Verme: Eğer izleyiciden biri yüksek sesle gülmeye başlarsa, hikâyeye ekleyerek "Prens de aynen böyle kahkahalar atıyordu!" diyerek bağ kurabilirsin.

Yeni Karakterler Ekleyerek Doğaçlama Yapma: Masalda bir köpek varsa, "Bu köpeğin adı ne olsun?" diye sorarak izleyiciye karar verme hakkı tanıyabilirsin.

Kendi Hatalarını Kullanma: Yanlışlıkla bir kelimeyi yanlış söylemişsen, bunu mizaha çevirerek doğaçlama yapabilirsin. “Aa! Ejderha demek istemiştim, ama sanırım az önce ‘Ejdereee’ dedim, sanki bir şarkıcı gibi söyledim, değil mi?”

İzleyiciye Küçük Roller Vererek Onları Hikâyeye Dahil Et

Masalı sadece sen anlatmak zorunda değilsin! İzleyicilere küçük roller vererek onların da hikâyeye katılmasını sağlayabilirsin.

ÖRNEK ROLLER:

Hayvan Sesleri Rolü

Etkileşim: Çocuklardan ya da izleyicilerden, masaldaki hayvanların seslerini taklit etmelerini isteyebilirsin.
Örnek: "Bir tavşan ormanda hoplaya zıplaya gidiyordu... Hadi bakalım, tavşan nasıl ses çıkarır? Hadi hep birlikte hoplayalım ve tavşanın sesini çıkaralım!"
Rol: Çocuklar tavşanın sesiyle birlikte zıplar ve sesler çıkarır.

Rüzgarın Sesi

Etkileşim: Anlatırken rüzgarın geçişini tasvir edebilirsin, izleyicilere rüzgarın sesiyle ilgili rol verebilirsin.
Örnek: "Rüzgar yavaşça esmeye başladı... Gülüp, tüm ağaçları sallayıp geçti!"
Rol: İzleyiciler rüzgarın sesi gibi hafifçe esmeye çalışır.

Ejderha Kükremesi

Etkileşim: Eğer masalda bir ejderha varsa, izleyicilerden ejderhanın kükremesini duymak isteyebilirsin.
Örnek: "Koca ejderha, derin bir nefes aldı ve... 'Grrrrr!' dedi. Hadi bakalım, şimdi hep birlikte ejderha gibi kükreyecek misiniz?"
Rol: İzleyiciler yüksek sesle "Grrrrr!" diyerek büyük bir ejderha kükremesi yapar.

Kahramanın Cesaretini Test Etme

Etkileşim: Kahramanın zor bir karar verdiği anlarda, izleyicilerden yardım isteyebilirsin.
Örnek: "Kahraman bir köprüye yaklaşıyor. Ama köprü çok eski ve korkutucu! Acaba geçmeli mi? Ne dersiniz, geçmeli mi?"
Rol: İzleyiciler "Evet!" veya "Hayır!" diyerek karakterin kararına yön verir.

Çocuk Karakterlerin Tepkileri

Etkileşim: Eğer masalda çocuk karakterler varsa, izleyiciler onları oynayabilir.
Örnek: "Bir çocuk masaldan çok etkilenmişti ve ağlamaya başlamıştı. Şimdi bir çocuk gibi ağlar mısınız?"
Rol: Çocuklar ağlama sesi çıkarır ya da bir masumiyetle üzülürler.

Kötü Karakterin Güldürüsü

Etkileşim: Kötü bir karakterin sahnelerinde izleyicilerden karanlık bir kahkaha isteyebilirsin.
Örnek: "Kötü cadı planını gerçekleştirmeye çalışırken, korkunç bir kahkaha attı. Hadi hep birlikte kötü cadının korkunç kahkahasını atabilir miyiz?"
Rol: İzleyiciler düşük, korkutucu bir kahkaha çıkarır.

Doğaya Zeytin veya Elma Toplama

Etkileşim: Eğer hikayede doğada bir keşif varsa, izleyicilerden "toplama" yapmalarını isteyebilirsin.
Örnek: "Yolda elma ağaçları vardı ve elma toplamak çok keyifliydi. Hadi bakalım, biz de elma topluyoruz. Kim daha hızlı toplayacak?"
Rol: İzleyiciler elma toplama hareketi yaparak hızlıca hayal ederler.